برای شروع سال تحصیلی فرزندانمان چه کنیم؟

آغاز سال تحصیلی زمان بسیار هیجان انگیزی برای دانش آموزان و والدین آنها. ولی بعضی از دانش آموان اضطراب دارند.
اطلاعات زیر شروع سال تحصیلی را برای شما و فرزندان دلبند تان ساده تر می نماید.

توجه داشته باشید

فرزند شما بیش از ۳‌ماه مشغول تفریح و سرگرمی بوده و عملا هر کاری که مایل بوده انجام داده است. انجام مجدد وظایف مدرسه الزاما برایش خوشایند نیست.برای پشت سر گذاشتن این مشکل کوچک نیازمند آن است که شما کمی بیش از معمول در اختیارش باشید و با تمام محبت‌تان او را در بر گیرید.

در اینجا توصیه هایی برای ورود به مدرسه بدون استرس را پیشنهاد می‌دهیم.

۱- او را به ساعت جدید عادت دهید.

بعد از آن میهمانی‌های تابستانی و تا ظهر خوابیدن‌ها، فرزند شما نیازمند آن است که دوباره به ریتم جدیدی عادت کند. چند روز قبل از ورود به مدرسه، از او بخواهید که شب‌ها زودتر به رختخواب برود و صبح‌ها زودتر از خواب بیدار شود. بهتر است که دیرتر از ۹‌شب به رختخواب نرود و نیم ساعت هم به مطالعه در رختخواب اختصاص دهد.

۲- او را از نظر روانی آماده کنید.

چند روز قبل از ورود به مدرسه، با او در مورد مدرسه حرف بزنید. برایش توضیح دهید که به چه دلیل باید به مدرسه برود و رفتن به مدرسه چه مزایایی به همراه دارد. گفت‌وگوهایتان باید مطابق با شخصیت و سن فرزندتان باشد. مثلا همکلاسی‌هایش را دوباره می‌بیند و با همکلاسی‌های جدید آشنا می‌شود، به فعالیت‌های جدیدی پی می‌برد و چیزهایی را یادمی‌گیرد که به رشد او کمک می‌کند.

۳- به او اطمینان خاطر دهید.

او دل نگران است و زمانی که از ورود به مدرسه با او سخن می‌گویید، گریه زاری می‌کند: «نه، من نمی‌خوام مدرسه برم!». این امر طبیعی است. به او بگویید به‌دلیل آنکه می‌خواهد معلم و کلاس‌اش را عوض کند، نگرانی او را درک می‌کنید و زمانی که شما نیز به سن و سال او بودید روزهای ورود به مدرسه همین نگرانی‌ها را داشتید اما دوست‌های زیادی پیدا کردید. به او توضیح دهید که درصورت هر‌گونه مشکل، برای کمک به او و مقابله با آن در کنار او خواهید بود.

۴- او را آماده کنید تا مستقل باشد.

به‌خصوص بچه‌های کوچکتر، عدم‌استقلال در آنان موجب استرسی واقعی می‌شود. برای جلوگیری از آن به او کمک کنید تا به تنهایی لباس‌هایش را بپوشد و در‌بیاورد. برای کمک به او می‌توانید برچسب‌هایی که روی آنها اسم و یا علامتی نوشته شده است را روی لباسش بدوزید تا بتواند به آسانی آن‌را را تشخیص دهد. علاوه بر آن، احتمال دارد که دو کودک لباس شبیه بهم بپوشند و این امر از سردرگمی مداوم آنان جلوگیری می‌کند. باید فرزند خود را تشویق و ترغیب کنند تا احساسات و مشکلات خود را به طور آشکار با پدر و مادر و آموزگار در میان بگذارند و کاری کنند که از حمایت اولیا نسبت به خود اطمینان پیدا کنند.

۵- مراقب سنجش بینایی، شنوایی، معاینه دندان‌ها و واکسیناسیون او باشید.

برای آینده فرزندتان مهم است که این معاینه‌ها را انجام دهید زیرا بعید نیست که به‌دلیل ضعف بینایی و یا شنوایی‌، کودک به شاگرد ضعیفی تبدیل شود. اگر نتواند به‌خوبی ببیند و یا حرف‌های معلم را به درستی بشنود، چگونه می‌تواند درس‌هایش را به‌خوبی یاد بگیرد؟

۶- فرزندتان را با مدرسه جدید‌ش آشنا کنید.

منتظر نخستین روز مدرسه نمانید تا مدرسه جدیدش را به او معرفی کنید. هیچ‌چیزی دلهره‌‌آورتر از مکانی نیست که هیچ شناختی از آنجا ندارد زیرا در محیط جدید احساس سردرگمی می‌کند. برای آنکه او را با مکان جدید آشنا کنید، او را چندین بار به مدرسه ببرید و مکان‌هایی چون حیاط مدرسه، کلاس‌ها‌، محوطه سرپوشیده را به او نشان دهید. او را روزهایی که مدرسه برای ثبت نام باز است، به مدرسه ببرید. این عمل در روز ورود به مدرسه به او شناخت جدید و اعتماد به نفس می‌دهد.همچنین باید برنامه رفت و آمد دانش آموز به مدرسه و کسی که مسئول این کار است را قبلا با او هماهنگ کرد و از او بخواهند طبق همان برنامه عمل نماید اولیا سعی کنند حتی الامکان این برنامه را تغییر ندهند.

۷- برای او کتاب‌هایی در مورد مدرسه بخرید.

پیشنهاد ما به اولیا این است که از همین حالا با بچه های خود راجع به مدرسه صحبت کنند. لوازم مدرسه را با خوشحالی و دوستی برای آنها تهیه کنند و کیف و کفش و دفتر و مداد را با همراهی کودک خریداری نمایند تا خریدهای مشارکتی و جمعی را تجربه کنند. کتاب‌هایی در مورد مدرسه و به‌خصوص نخستین روز مدرسه برایش تهیه کنید. بچه‌ها عاشق این هستند که با قهرمانان داستان‌های کتاب‌های آموزشی همزاد پنداری کنند. علاوه بر آن می‌فهمند بچه‌های دیگری هم هستند که روز اول مدرسه یا گریه می‌کنند و یا دل نگران هستند. و با تمام این حرف‌ها همیشه این مسئله ختم به‌خیر می‌شود!

۸- کیف کوچکی برای وسایل شخصی‌اش آماده کنید.

داخل کیفش شیئی که به آن علاقه خاصی دارد مثل یک اسباب بازی، عکس‌هایی که جمع‌آوری می‌کند، و یا یک عروسک پارچه‌ای بیاندازید. با این عمل، به او اطمینان خاطر می‌دهید که قسمتی از محیطی که به آن عادت دارد را به همراه دارد.

۹- اولین روز مدرسه

برای آنکه نخستین روز مدرسه باعجله خود را آماده نکنید، دیر از خواب بیدار نشوید. فرزندتان باید به راحتی از خواب بیدار شود و صبحانه خوبی بخورد. چنانچه به‌دلیل اضطراب اشتها نداشته باشد، به او اصرار نکنید اما برایش تغذیه‌ای مثل ساندویچ نان و پنیر، میوه و… آماده کنید و داخل کیف مدرسه‌اش بگذارید.

۱۰- او را تا مدرسه همراهی کنید.

درصورت امکان او را تا کلاس‌اش همراهی کنید. و چنانچه نتوانید او را ببرید، احساس گناه نکنید بلکه همه چیز را خوب برایش توضیح دهید سعی کنید سرشب برایش وقت بگذارید تا او بتواند نخستین روز مدرسه را برایتان تعریف کند.

۱۱- اولیا باید سعی کنند:

در اولین روز مدرسه تمام وقت با خوشرویی با فرزند برخورد کنند زیرا در اولین روز مدرسه به صورت طبیعی بسیاری از کودکان ترس و هیجانات زیادی دارند که در رفتار آنها کاملا مشهود است لذا باید با تسلط بر رفتار خود این روز را برای دانش آموزان کلاس اول دبستان روزی به دور از تشنج و ناراحتی تبدیل نمایند.

۱۲- انتخاب دوست:

انتخاب دوست هم سن و سال که می خواهند در یک مدرسه یا یک کلاس درس بخوانند در این مراحل بسیار مفید است و خانواده ها می توانند میان همسایه ها و فامیل چنین دانش آموزانی را شناسایی کنند و دانش آموزان ناسازگار با محیط مدرسه را به همراه او به مدرسه بفرستند و یا با معلم ارتباط کلامی و تلفنی داشته باشند و دانش آموز با معلم آینده خود مراوده حضوری داشته باشد تا شرایط روز اول به طور کامل طبیعی باشد و دانش آموز احساس تنهایی نکند.

۱۳- پس از شروع مدرسه هم لازم است:

به صورت عملی به کودک نشان دهیم که آموزش و یادگیری مطالب بسیار سرگرم کننده و لذت بخش است البته این کار را قبل از ورود به مدرسه هم با انجام کارهای مربوط به خود در منزل مانند بازی مرتب کردن وسایل اتاق خود نگهداری گیاهان و غیره باید تقویت و از آموزش خارج از تکالیف و دستورات معلم خودداری کرد.

۱۴- معلمین و مربیان خوب بدانند که:

در اولین لحظات ورود دانش آموز به محیط مدرسه هرگاه معلم و مدیر و ناظم در ذهن او تعبیرات خاص خود را خواهد داشت که باید متناسب با روحیه دانش آموزان انجام شود در اولین لحظات اگر چه در مدرسه برنامه های خاصی برپا می شود که معاون مدرسه مجری آن است اما دانش آموز در همان لحظات اول دنبال معلم خود می گردد و دوست دارد کسی را که نام معلم بر خود دارد ببیند و این برخورد اول می تواند پیوند دهنده دانش آموز با معلم باشد. بسیار مهم است که بدانید، بدترین نوع برخورد مسئولان مدرسه با دانش آموزان کلاس اولی برخوردهای خشک اداری است. زیرا این رفتار خشک محیط مدرسه و کتاب های درسی را برای دانش آموز خشک و کسل کننده خواهد کرد. چون دانش آموز در منزل از جایگاه مناسبی برخوردار بوده و عزیز پدر و مادر خود بوده در محیط مدرسه هم دوست دارد این آقایی و عزت را برای خود داشته باشد و جایی خاص برای خود در دل اولیا مدرسه باز کند. در این شرایط است که دانش آموز احساس تعلق داشتن به محیط مدرسه را در دل خود زنده می سازد و به آن محیط علاقمند می شود.

۱۵- در برخی از موارد نه گفتن را یاد بگیرید:

فرزندان خود را از گزند روزگار حفظ کنید، اما از حمایت بیش از اندازه هم اجتناب کنید چرا که حمایت بیش از اندازه می تواند مانع رشد و ترقی فرزندان شما شود. شما می خواهید همه چیزهایی را که خوب است به فرزندان خود بدهید، اما گاه اتفاق می افتد که این امکان پذیر نیست. بیاموزید که در وقت لزوم به فرزندان خود نه بگوئید چرا که گاه یک نه گفتن می تواند فرزندان شما نجات دهد.

علت تــــرس و اضطراب :
روانشناسان معتقدند ترس یک حالت هیجانی است نسبت به خطر یا یک محرک مضر که شخص از آن آگاه است. عامل ترس می تواند یک شیء باشد، یک انسان یا مسأله و موقعیت مشخص. ترس غیر منطقی از مدرسه در واقع معادل واژه School refusal به معنی امتناع از مدرسه رفتن است و یکی از نشانه های اضطراب جدایی از والدین، خانه، خانواده یا شرایطی است که به آن دلبسته و وابسته شده بود.

علل استرس در دانش آموزان دبستانی:
الف): ترس از مدرسه رفتن است: که گاه به صورت وحشت و اضطراب شدید هنگام خروج از منزل ظاهر می‌شود. بی میلی اطفال در مورد مدرسه رفتن، غالباً عادی است ولی اضطراب شدید و دائمی طفل از این موضوع، علامت رفتار غیر عادی مهمی بوده، نشانه آن است که یا جنبه‌ای از محیط دبستان و رفتار معلمان ایجاد کننده این کیفیت است، یا اینکه محیط خانه چسبندگی شدید برای کودک دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که ترس از مدرسه رفتن در دخترها شدت بیشتری دارد. علت اصلی مدرسه هراسی، اضطراب ناشی از جدایی والدین است. مادران این گونه اطفال نیز وابستگی‌های غیر عادی ظاهر می‌سازند و این ترس را تشدید می‌کنند. این مادران می‌کوشند فرزندان خودشان را از حوادث ناراحت کننده محافظت کنند و احتمالاً محیط مدرسه را به صورت کانونی که شاید برای طفل آن‌ها حادثه آفرین باشد تلقی می کنند. اغلب مشاهده می‌شود که پافشاری و اصرار پدر و مادر باعث پدید آمدن علائم عدم تعادل روانی واختلالات جسمانی می شود. اختلالات جسمانی به صورت دل درد، استفراغ، سردرد، سرگیجه و ضعف ظاهر می‌شود. دانستن این نکته نیز حایز اهمیت است که غالباً علایم مذکور در روزهای تعطیل از بین می‌رود. هم چنین اگر پدر ومادر یا پزشک توصیه کنند که کودک چند روزی در منزل بماند، بلافاصله علائم بیماری از بین می رود، ولی در روز قبل از رفتن به مدرسه یا همان روز علایم جسمانی مجددا ظاهر می‌شوند کودکان مبتلا به ترس غالباً علاوه بر واکنش ترس، علایم دیگری نیز از خود ظاهر می‌سازند. شایـع‌ترین این علایم عبارت‌اند از: اختلال در خواب، اختـلال گوارشی، عصبانیت، جویدن ناخـن، شب ادراری و لـکنت زبان، ترس در کـودکـان، غالباً با علایم روان تنی مانند: استفراغ، دل درد، سردرد، سر گیجه، خشکی دهان، تپش قلب و اسهال همراه است. مدرسه هراسی در بچه‌های مدرسه رو، در هر سنی که باشند دیده می‌شود، اما در ۱۱ و ۱۲ سالگی به اوج خود می‌رسد. اغـلب آن چـه مدرسـه هراسی به نظر می‌آید، در واقع ترس از ترک منزل است.
ب): کودکان دبستانی نمی‌توانند بر اعمال خود کنترل داشته باشند: آن‌ها در حال افزایش مهارت‌های اجتماعی می‌باشند. آن‌ها یاد می‌گیرند که چطور دوست پیدا کنند. رفتارهای تهاجمی خود را کنترل کنند و اضطراب و هیجانات خود را کنترل کنند. اگر معلمین و اولیا با این مسائل به عنـوان اصول تکامـل طبیعی برخورد نکنند، این مسائل به منابع استرس ‌زا تبدیل می‌شوند. بچه‌ها در سنین شروع دبستان آماده یادگیری هستند. به همین دلیل سن شروع مدرسه در این سن می‌باشد. آن‌ها باید مشتاق و آماده یادگیری باشند.
ج): کودکان که تفاوتهای یادگیری , بیماری روانی و مشکلات جسمانی با دیگران دارند وقتی در محیط مدرسه قرار می گیرند این تفاوتها به وضوح آشکار می شود.کودک ممکن است بخاطر این مشکلات احساس کمرویی , ناامنی , خجالت بکند . آمادگی قبلی برای پاسخ دادن به رفتار دیگران به کودکان کمک می کند تا آنها تفاوتهای خود را براحتی اداره کنند. لذا بهتر است، والدین بادقت توجه کنند که چطور و چه وقت بهترین زمان برای بیان مشکل , کودکانشان است . بعضی از مشکلات مخصوص آنهایی که در رابطه با سلامتی هستند نیاز به بحث رو در رو دارند . برای مثال کسانی که مشکلات یادگیری دارند اگر چه نیاز به درمان دارند ممکن است مشکلات نمره هم داشته باشند والدین باید حمایتهای خود را به نحو احسن انجام دهند . توضیحات و مشارکتهای کودک باید با احترام خواسته شود . بعضی از کودکانی که مشکلات جسمانی دارند ترجیح می دهند که فرصتی را داشته باشند تا درباره تجربیات شخصی شان در کلاس صبحت کنند در حالی که سایر کودکان ترجیح می دهند تفاوتهایشان را با تک تک افراد در میان بگذارند .
د):اگرچه بعضی از کودکان ممکن است داتاً مضطرب باشند ولی اضطراب بیشتر کودکان متاثر از اضطراب والدین است . احساس ترس می تواند ترس کودکان را افزایش دهد . برای مثال والدین ممکن است رفتار دوگانه (احساس تردید) برای جدایی از کودک داشته باشند ولی برای کودکانی که بزرگتر هستند اضطراب والدین ممکن به شکل دیگری مثل آیا بچه ها در زمینه های مختلف موفق خواهند شد ؟ آیا در فلان ورزش موفق می شود ؟ این فشارها – ناخواسته از طرف والدین به فرزندان انتقال پیدا می کند و در نتیجه این فشار می تواند انگیزه و اعتماد به نفس و علاقه کودک را تحت تاثیر قرار دهد. آگاهی از جزئیات عوامل نگران کننده می تواند در حل مشکل کمک کند مثلاً مادریکی از کودکانی که تازه به مدرسه رفته بودند و در مورد اینکه بطو رناگهانی نمیخواست سوار اتوبوس مدرسه شود گیچ بود . ولی او پس از توضیحات متوجه شد که یکی از روزها فرزندش از صندلی اتوبوس افتاده بود و نمی خواست سوار اتوبوس شود . کشف این مسئله او را قادر ساخت که بطور موثر مشکل را حل کند.
ح): ترس و کابوس‌های شبانه شکایاتی مانند دل درد و سردرد نشان می‌دهد که اطفال تحت استرس هستند و والدین این دردها را بیش از یک بیماری جسمی می‌دانند. این مشکل چیزی نیست که کودک آن‌را از خود ساخته باشد. کـودکـان به وسیله سردرد و دل درد می‌خواهند از چیزی فرار کنند اما این یک مشکل واقعی است و می‌تواند راهی باشد برای این‌که آن‌ها خود را با استرس‌ها تطابق بدهند.
و): منفی بافی و دروغگویی راه مقابله با این مسأله این است که والدین بدون اینکه دروغ کودک را تایید کنند آن‌را بزرگ نکنند و به او بگویند اگر این‌طور بود خیلی خوب بود. به این طریق والدین نه دروغ را قبول کرده‌اند و از طرفی احساسات او را نیز سرکوب نکرده‌اند و به این وسیله اولیای کودک می‌توانند با هم صحبت کنند.
ت): محرومیت و خجالتی بودن افراطی همه ما تقریباً با اخلاق بچه‌ها آشنایی داریم، همـه بچـه‌ها با یک سرعت بالغ نمی‌شوند. بعضی از بچه‌ها در پذیرش بعضی از چیزها کند هستند.اگـر فرزند ما زود عصبـانی شـده و پرخاشگـری می‌کند و زودتر از بقیه آشفتـه می‌شود، به او کمک کنیم تا راهی برای تخلیه هیجانات خود پیدا کند. اگر کودک ما بعد از مدرسه نیاز به تحرک دارد، به او پیشنهاد ورزش کنیم. سعی کنیم از کودکانمان سؤال کلی نپرسیم بلکه با آن‌ها بیشتر صحبت کنیم و سؤالات جزئی‌تر بپرسیم. وقتی یک مشکلی مشخص شد به کار بردن راه حلهای ارائه شده از طرف کودک احساس تسلط او را افزایش می دهد . همچنین اطمینان پیدا می کند که با احتمال قوی در حل مشکلات موفق خواهد شد . یاد میگیرد جه طور در برابر مشکلاتی که در آینده خواهد داشت آنرا مستقل حل کند .
ک): توجه داشته باشید هر کودکی در طی مراحل رشد خود نیازهای خاص خودش را دارد برای مثال برای کودک اول دبستانی، نشستن آرام سر کلاس و رعایت نوبت مهم است . کودک اول دبستان نیاز به زمان دارد تا بتواند سرکلاس آرام نشسته و نوبت رعایت کند دانش آموزان بزرگتر ذهنش مشغول آن است که چگونه مورد قبول دوستانش قرار بگیرد بنابراین هر مرحله از رشد مشکلات طبیعی خودش را دارد . والدین باید از تمایل به پاسخگویی سریع دوری کنند . کودک ممکن است این طور تفسیر نماید که حمایتهای والدین به معنی عدم شایستگی او است . درباره رفتارهای ناشیانه کودک با او صحبت کنید و سوالها و پاسخهای آن را با هم پیدا کنید این باعث افزایش اعتماد به نفس کودک می شود .
م): ارتباط مناسب با بزرگسالانی که در طی زمان مدرسه چشم و گوششان روی فرزند شما در مدرسه است، بسیار مهم و مفید است و بایست برای رابطه همکاری معلم و والدین باید تلاشی مجدانه وجود داشته باشد.ارزیابی مشکلات کودک و تغییر برنامه درسی باید حدالامکان سریع انجام شود و والدین و معلمین بطور مداوم ارزیابی کنند که یک مسئله تا چه اندازه می تواند با آموزش و تعاملات همسالان کودک مشکل ایجاد کند . شناخت سریع کودک خجالتی که ترس اجتماعی دارد یا کودک باهوشی که سرآمد است اقدامات مناسبی نیاز دارد و ارزیابی و نظارت نیازمند این است که والدین در همه زندگی آموزشی ، تحصیلی، عاطفی ، اجتماعی درگیر باشند بنابراین معلمین و والدین مسئولیت شناسایی و کمک به کودکان را با دقت انجام دهند .

در پایان ضمن تبریک به دانش آموزان عزیز، خانواده های گرامی و اولیای محترم پیشاپیش فرا رسیدن ماه مهر را به همه ی دانش آموزان و کارکنان آموزش و پرورش و همچنین تمامی معلمین دلسوز تبریک و تهنیت عرض می نماییم. آرزومندیم این عزیزان در تمامی مراحل درسی خود افتخار آفرینی نمایند و در تمام مراحل زندگی موفق باشند.

میگنا